معنی لغات حقوقی ( خ )

معنی لغات حقوقی ( خ )

خارج از مرکز :
مقصود از عبارت خارج از مرکز مندرج در ماده ۴ قانون پزشکان شهرستان‌ها و بخش‌های خارج از حوزه تهران است و بالجمله شمیران و حضرت عبدالعظیم خارج از مرکز محسوب نمی‌شود. (تبصره ۴ قانون اصلاح قانون استخدام پزشکان مصوب ۲۹/۲/۱۳۲۸)

 خاک‌رس معمولی :
خاکی است که برای ساختن خشت و آجر معمولی (غیرنسوز) به کار می‌رود و نیز در عملیات ساختمانی و راه‌سازی و کشاورزی از آن استفاده می‌شود. (بند ض ماده ۱۰ قانون معادن مصوب ۲۳/۳/۱۳۷۷)

خاک صنعتی :
خاکی است که به علت داشتن خواص فیزیکی و یا شیمیایی خاص مصارف صنعتی مختلف دارد. (بند ط ماده ۱ قانون معادن مصوب ۲۳/۳/۱۳۷۷)

 خالص آب مورد نیاز مصرف :
عبارت است از مجموع بندهای (۱-۱) و (۳-۱) مبنای بند (۲-۱) و مقدار عددی آن به صورت حجم آب مورد نیاز ماهانه که در واحد سطح محاسبه می‌شود. (ضمیمه ۱ آیین‌نامه اجرایی بهینه‌سازی مصرف آب کشاورزی مصوب ۱۱/۶/۱۳۷۵ هیأت وزیران)

 خالص نیاز آبی گیاه :
عبارت است از آب مورد نیاز گیاه از مرحله کاشت تا برداشت که از طریق فرایندهای تبخیر و تعرق به مصرف می‌رسد و مقدار آن به صورت حجم آب ماهانه در واحد سطح قابل محاسبه است. (ضمیمه ۱ (۱-۱) آیین‌نامه اجرایی بهینه‌سازی مصرف آب کشاورزی مصوب ۱۱/۶/۱۳۷۵ هیأت وزیران)

 خالصه انتقالی :
خالصه انتقالی املاکی است که از ۱۳۰۰ قمری به این طرف در تصرف دولت بوده و بعد به تصرف اشخاص درآمده است. (ماده ۱ قانون مالیات خالصجات انتقالی مصوب ۲۰/۱۲/۱۳۰۶)

 خانواده اسرا :
منظور از خانواده شهدا، جانبازان از کارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از لحاظ این قانون فرزند، همسر، پدر، مادر، برادر و خواهر آنان می‌باشند که به ازای یک شهید یا مفقود‌الاثر یک نفر از آنان به ترتیب اولویت ذکر شده از مزایای این قانون استفاده خواهند نمود. (تبصره ۱ قانون استخدام جانبازان اسرا و افراد خانواده‌های شهدا، جانبازان از کارافتاده اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و همچنین افرادی که حداقل ۹ ماه متوالی یا یک سال متناوب داوطلبانه در جبهه خدمت نموده‌اند مصوب ۷/۱۰/۱۳۶۷)

 خانواده بلافصل کارگر :
خانواده بلافصل کارگر عبارتند از اشخاص زیر به شرط آن که تحت تکفل کارگر بوده و با او در یک منزل سکونت داشته باشند:
۱- زن کارگر (یک نفر) و شوهر کارگر زن مشروط بر این‌که سن شوهر از شصت سال متجاوز بوده یا توانایی کار کردن از او سلب شده باشد. کارگرانی که از تاریخ تصویب این قانون بیش از یک زن اختیار نمایند مادام که زن اول در قید ازدواج باشد فقط آن زن از مزایای این قانون استفاده می‌نماید. ۲- فرزندان کارگر که به سن پانزده سال تمام نرسیده باشند و همچنین فرزندانی که کم‌تر از بیست و یک سال تمام داشته و منحصراً مشغول تحصیل باشند یا در اثر بیماری دائمی و نقص عضو قادر به کار کردن نباشند. ۳- پدر و مادر کارگر مشروط بر این‌که سن آنان از شصت سال متجاوز بوده و توانایی کار کردن نداشته باشند یا این‌که بر اثر بیماری یا نقص عضو قادر به کار نباشند. (ماده ۴۵ لایحه قانونی بیمه‌های اجتماعی کارگران مصوب ۲۴/۴/۱۳۳۴)

 خانواده بیمه شده :
خانواده بیمه شده شخص یا اشخاصی هستند که به تبع بیمه شده از مزایای موضوع این قانون استفاده می‌کنند. (بند ۲ ماده ۲ از قانون تأمین اجتماعی مصوب ۳/۴/۱۳۵۴)

خانواده جانبازان :
منظور از خانواده شهدا، جانبازان از کارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از لحاظ این قانون فرزند، همسر، پدر، مادر، برادر و خواهر آنان می‌باشند که به ازای یک شهید یا مفقودالاثر یک نفر از آنان به ترتیب اولویت ذکر شده از مزایای این قانون استفاده خواهند نمود. (تبصره ۱ قانون استخدام جانبازان، اسرا و افراد خانواده‌های شهدا، جانبازان از کارافتاده اسرا و مفقود‌الاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و همچنین افرادی که حداقل ۹ ماه متوالی یا یک سال متناوب داوطلبانه در جبهه خدمت کرده‌اند مصوب ۷/۱۰/۱۳۶۷)

 خانواده شهدا :
منظور از خانواده شهدا، جانبازان از کارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از لحاظ این قانون فرزند، همسر، پدر، مادر، برادر و خواهر آنان می‌باشند که به ازای یک شهید یا مفقودالاثر یک نفر از آنان به ترتیب اولویت ذکر شده از مزایای این قانون استفاده خواهند نمود. (تبصره ۱ قانون استخدام جانبازان، اسرا، خانواده‌های شهدا، جانبازان از کارافتاده، اسرا، مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و همچنین افرادی که حداقل ۹ ماه متوالی یا یک سال متناوب داوطلبانه در جبهه خدمت نموده‌اند مصوب ۷/۱۰/۱۳۶۷)

 خانواده مفقودالاثرها :
منظور از خانواده شهدا، جانبازان از کارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از لحاظ این قانون فرزند، همسر، پدر، مادر، برادر و خواهر آنان می‌باشند که به ازای یک شهید یا مفقودالاثر یک نفر از آنان به ترتیب اولویت ذکر شده از مزایای این قانون استفاده خواهند نمود. (تبصره ۱ قانون استخدام جانبازان، اسرا و افراد خانواده‌های شهدا، جانبازان از کارافتاده، اسرا و مفقودالاثرهای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و همچنین افرادی که حداقل ۹ ماه متوالی یا یک سال متناوب داوطلبانه در جبهه خدمت نموده‌اند مصوب ۷/۱۰/۱۳۶۷)

 خانوار :
عبارت است از زن و شوهر و فرزندانی که تحت تکفل یا ولایت رئیس خانوار هستند و از نظر مقررات این قانون در حکم یک شخص محسوب می‌شوند. (بند ۶ ماده ۱ از قانون مربوط به اصلاحات ارضی مصوب ۲۶/۲/۱۳۳۹)

 خانه انصاف :
به منظور رسیدگی و حل و فصل اختلافات میان ساکنان روستاها وزارت دادگستری به تدریج و با اعلام قبلی شورایی به نام خانه انصاف برای یک یا چند ده تشکیل می‌دهد. (ماده ۱ قانون تشکیل خانه انصاف مصوب ۱۸/۲/۱۳۴۴)

 خانه سازمانی :
خانه سازمانی خانه‌ای است که از طرف وزارتخانه‌ها یا مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت در اختیار متصدیان مشاغل معینی در دوره تصدی آن شغل برای سکونت گذارده می‌شود. (ماده ۱ قانون نحوه استفاده از خانه‌های سازمانی مصوب ۱۶/۳/۱۳۴۶)

 خانه سازمانی ارتش :
خانه‌های سازمانی به کلیه ساختمان‌هایی اطلاق می‌شود که از محل اعتبارات جاری وزارت جنگ و یا عواید داخلی یا هرگونه اعتبارات دیگری برای سکونت افسران و درجه‌داران قبلاً ساخته و یا در آتیه ساخته خواهد شد. این خانه‌ها جزئی از ساختمان‌های ارتش بوده و متعلق به وزارت جنگ می‌باشد. (ماده ۱ آیین‌نامه‌خانه‌های سازمانی ارتش مصوب ۱۰/۹/۱۳۴۳)

 خانه فرسوده:
از نظر اجرای این آیین‌نامه به خانه‌ای فرسوده اطلاق می‌شود که اولاً حداقل ۲۰ سال (حسب مورد) از تاریخ تحویل موقت یا بهره‌برداری آن سپری شده باشد و ثانیاً به دلیل فرسودگی، هزینه‌های مربوط به نگهداری آن به صرفه و صلاح دولت نباشد. (از ماده ۶ آیین‌نامه اجرایی قانون فروش خانه‌های سازمانی مصوب ۹/۲/۱۳۶۶ هیأت وزیران)

 خانه‌های سازمانی :
خانه‌های سازمانی از لحاظ این آیین‌نامه به کلیه ساختمان‌هایی اطلاق می‌شود که جهت سکونت افسران و درجه‌داران و همردیفان و کارمندان غیرنظامی و کارمندان فنی ارتش … از محل اعتبارات مصوب وزارت جنگ ساخته شده یا به نحوی از انحا از طریق وزارت جنگ تهیه یا در اختیار وزارت جنگ قرار گیرد خانه‌های مذکور و اماکن و تأسیسات وابسته آن‌ها جزئی از ساختمان‌های ارتش … می‌باشند. (ماده ۱ آیین‌نامه استفاده از خانه‌های سازمانی ارتش مصوب ۷/۳/۱۳۵۶)

خبرنگار رسانه خارجی :
خبرنگار رسانه خارجی به کلیه اشخاصی که با تابعیت ایرانی یا خارجی برای یک رسانه گروهی خارجی کار می‌کنند اطلاق می‌گردد. (بند د ماده ۱ آیین‌نامه صدور اجازه تأسیس انحلال و نظارت بر فعالیت وسایل ارتباط جمعی خارجی و نمایندگان وابسته به آن‌ها مصوب ۱۴/۵/۱۳۶۸ هیأت وزیران)

 خبرنگار مقیم :
خبرنگار مقیم به شخصی اطلاق می‌گردد که حداقل سه ماه متوالی در ایران اقامت داشته باشد. (بند ب ماده ۱ آیین‌نامه صدور اجازه تأسیس، انحلال و نظارت بر فعالیت وسایل ارتباط جمعی خارجی و نمایندگان وابسته به آن‌ها مصوب ۱۴/۵/۱۳۶۸ هیأت وزیران)

 خبرنگار موقت :
خبرنگار موقت یا گزارشگر به شخصی اطلاق می‌گردد که برای مدت محدود (کم‌تر از سه ماه) در ایران توقف داشته باشد. (بند ج ماده ۱ آیین‌نامه صدور اجازه تأسیس، انحلال و نظارت بر فعالیت وسایل ارتباط جمعی خارجی و نمایندگان وابسته به آن‌ها مصوب ۱۴/۵/۱۳۶۸ هیأت وزیران)

 خدمات آماری :
منظور انجام تمام یا قسمتی از خدماتی است که در زمینه تهیه و اجرای طرح‌های آماری و استخراج نتایج و چاپ و انتشار آن‌ها به عمل می‌آید. (بند ز ماده ۱ از قانون مرکز آمار ایران مصوب ۱۰/۱۱/۱۳۵۳)

 خدمات پژوهشی و مشاوره‌ای هواشناسی :
خدمات پژوهشی و تحقیقات هواشناسی مشتمل بر ارائه آن بخش از خدمات هواشناسی است که با استفاده از داده‌ها و اطلاعات و فرایندهای هواشناسی در تلفیق با نظر کارشناسی در مقابل طرح‌های تحقیقاتی مستقل یا مشترک با دانشگاه‌ها یا نهادها یا سازمان‌های تحقیقاتی دیگر یا در جلسات مشاوره‌ای و غیره در اختیار کاربرها قرار می‌گیرد. (بند د ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی ماده ۲۱ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین- بند د ماده ۱ بند ز ماده ۲ مصوب ۳/۴/۱۳۷۷ هیأت وزیران)

 خدمات فنی هواشناسی :
عبارتند از کلیه خدمات فنی شامل تأسیس، نصب، راه‌اندازی، استاندارد کردن، واگذاری و نگهداری ادوات و دستگاه‌های هواشناسی، ارائه نظرات کارشناسی و خدمات آموزشی. (بند ج ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی ماده (۲۱) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین – بند د ماده ۱ بند ز ماده ۲ مصوب ۳/۴/۱۳۷۷ هیأت وزیران)

 خدمات هواشناسی هوانوردی :
کلیه خدمات و اطلاعاتی را شامل می‌شود که برای تأمین سلامت پرواز در ناوبری هوایی ارائه می‌گردد، از قبیل دیده‌بانی‌های هواشناسی، گزارش‌ها و توجیه خلبان (BREIFING)، در اختیار قراردادن اطلاعات هواشناسی برای هواپیمای در حال پرواز، اطلاعیه‌ها، اخطاریه‌های خاص جوی و انواع پیش‌بینی‌ها از جمله پیش‌بینی هوای یک فرودگاه (TAF) یا مسیر پرواز (ROFOR) یا یک منطقه معین مورد نیاز هواپیمایی (ARFOR). (بند هـ ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی ماده (۲۱) قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین- مصوب ۳/۴/۱۳۷۷ هیأت وزیران)

 خدمت آزمایشی :
وضع خدمتی کارمندانی که برابر مقررات مربوط به خدمت پذیرفته شده و به منظور ارزیابی شایستگی‌های لازم به مدت ۶ ماه تا ۲ سال مرحله آزمایشی را می‌گذرانند. (ماده ۹۸ قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مصوب ۲۱/۷/۱۳۷۰)

خدمت بلا انقطاع :
منظور از خدمت بلاانقطاع مدتی است که مستخدم بدون فاصله تا تاریخ تبدیل وضع استخدامی وی متوالیاً در وزارتخانه‌ها یا مؤسسات دولتی خدمت کرده باشد. (تبصره ۱ ماده ۸۵ قانون استخدام کشوری مصوب ۳۱/۳/۱۳۴۵)

خدمت تمام وقت :
منظور از خدمت تمام وقت انجام وظیفه برابر ساعات کار مقرر در مورد کارکنان نهاد ذی‌ربط بوده و مشروط بر آن است که حداقل از ۴۰ ساعت کار در هفته کم‌تر نباشد. (تبصره ۱ ماده ۱ قانون احتساب سوابق خدمت مستخدمین وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی در نهادهای انقلاب اسلامی و مأموریت کارکنان نهادهای مزبور به وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت‌های دولتی مصوب ۶/۱۱/۱۳۶۴)

خدمت دولت :
خدمت دولت عبارت از اشتغال به کاری است که مستخدم به موجب حکم رسمی مکلف به انجام آن می‌گردد. (بند ب ماده ۱ قانون استخدام کشوری مصوب ۳۱/۳/۱۳۴۵)

 خدمت دولتی :
منظور از خدمت دولتی مذکور در این ماده خدمت تمام وقت در برابر دریافت حقوق یا دستمزد می‌باشد. (تبصره ۱ ماده ۳۴ لایحه اصلاح موادی از آیین‌نامه استخدام کارمندان غیرنظامی ارتش مصوب ۳/۹/۱۳۵۸ شورای انقلاب)

 خدمت رسمی :
خدمت رسمی عبارت است از دارا بودن شغل ثابت در یکی از وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی. (ماده ۱ قانون استخدام کشوری مصوب ۲۲/۹/۱۳۰۱)

 خدمت نیمه‌وقت :
خدمت نیمه وقت خدمتی است که ساعات کار آن طبق مقررات این قانون نصف ساعات کار مقرر هفتگی وزارتخانه و مؤسسات مربوط باشد. نحوه و ترتیب انجام خدمت نیمه وقت براساس ساعات کار وزارتخانه و مؤسسه ذی‌ربط و طبق نظر بالاترین مقام مسئول دستگاه تعیین خواهد گردید و در هیچ مورد کم‌تر از نصف ساعات کار مقرر هفتگی وزارتخانه و مؤسسه و شرکت مربوط نخواهد بود. (ماده ۲ قانون نحوه اجرای قانون مربوط به خدمت نیمه‌وقت بانوان مصوب دهم آذر ماه ۱۳۶۲ مصوب ۱۸/۱/۱۳۶۴)

 خرده‌فروشی :
عبارت از عرضه محصولات و تولیدات موضوع این آیین‌نامه به صورت جزئی در اندازه و میزان قابل عرضه به مصرف‌کنندگان می‌باشد. (بند ح ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح ماده واحده قانون نحوه واگذاری اماکن و میادین و غرفه توزیع میوه مصوب ۵/۱۰/۱۳۵۸ مصوب ۱/۱۱/۱۳۷۴ هیأت وزیران)

 خزانه‌داری کل :
خزانه‌داری کل مأمور دریافت و تمرکز کلیه عایدات نقدی و جنسی دولت و جمع‌آوری عواید کلیه مأمورین صاحب جمع و کلیه وجوهی که به موجب قراردادها و امتیازات باید به دولت برسد خواهد بود. (ماده ۳ قانون تشکیل اداره خزانه‌داری کل مصوب ۵/۱۲/۱۳۰۱)

 خسارات دادرسی :
خسارات دادرسی عبارت است از هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل و هزینه‌های دیگری که به طور مستقیم مربوط به دادرسی و برای اثبات دعوا یا دفاع لازم بوده است از قبیل حق‌الزحمه کارشناسی و هزینه تحقیقات محلی. (ماده ۵۱۹ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) مصوب ۲۱/۱/۱۳۷۹)

 خسارات مالی :
خسارت بدنی عبارت است از خسارت ناشی از تلفات جانی و صدمات بدنی وارده به اشخاص و خسارت مالی عبارت است از هر یک از خسارات دیگری که در بند (۱) این ماده ذکر شده است. (ردیف ۲ بند ب ماده ۷۵ قانون دریایی مصوب ۲۹/۶/۱۳۴۳)

 خسارات مشترک دریایی :
خسارات مشترک دریایی عبارت است از مخارج فوق‌العاده و خساراتی که به طور ارادی برای حفظ و سلامت کشتی و مسافر و بار آن به وجود آمده است. (ماده ۱۸۵ قانون دریایی مصوب ۲۹/۶/۱۳۴۳)

خط‌القعر :
خطی است که عمیق‌ترین نقاط رودخانه، نهر یا مسیل را به یکدیگر وصل می‌نماید. (بند ۱۵ آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت کناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب ۱۸/۱۲/۱۳۶۳)

 خطوط ‌ راه‌آهن  صنعتی  و  تجاری :
منظور از خطوط صنعتی و تجاری خطوط و دوراهی‌ها و ساختمان‌های مربوط است که بنا به تقاضای مؤسسات خصوصی و یا دولتی (که در این آیین‌نامه متقاضی نامیده می‌شود) ایجاد می‌گردد. (ماده ۱ آیین‌نامه مربوط به احداث خطوط راه‌آهن صنعتی و تجاری مصوب ۴/۹/۱۳۴۳)

 خلاف :
خلاف عبارت از جرمی است که جزای آن تکدیری است چنان‌که قانون مجازات معین می‌کند. (ماده ۱۸۴ قوانین موقتی محاکمات جزایی (آیین دادرسی کیفری) مصوب ۳۰/۵/۱۲۹۱)

 خود حفاظت :
خود حفاظت و خودیاری جمعی عبارت است از مجموعه اقدامات دستجمعی که خانواده‌ها و مؤسسات دولتی و بخش خصوصی برای مقابله با خطرات طبیعی و سوانح غیرمترقبه و حملات هوایی و استعمال هرگونه سلاح از طریق پیش‌بینی و اجرای آنچه در این باره آموزش دیده‌اند قبل از رسیدن یکان‌های کمکی با امکانات خود انجام می‌دهند. (بند ب ماده ۳ از آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح قانون سازمان دفاع غیرنظامی کشور مربوط به وظایف و تشکیلات مصوب ۲۷/۱۲/۱۳۵۱)

خودرو سواری :
خودرویی است‌که برای حمل انسان ساخته شده و ظرفیت آن با راننده حداکثر شش نفر است. ظرفیت خودروی سواری (استیشن) با راننده حداقل ۷ و حداکثر ۹ نفر است و مشمول ردیف ۰۲/۸۷ الف تعرفه گمرکی می‌گردد. (بند ۱ آ موضوع تبصره ۱۲ از آیین‌نامه‌های اجرایی قانون چگونگی محاسبه و وصول حقوق گمرکی سود بازرگانی و مالیات…. مصوب سال ۱۳۷۱ مصوب ۲۸/۱۱/۱۳۷۱ هیأت وزیران)

خودروهای دولتی :
وسایل نقلیه‌ای هستند که جزو اموال عمومی و اموال دولت بوده و برای انجام امور اداری خدماتی در اختیار دستگاه اجرایی می‌باشند و به ترتیب زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
الف) خودروهای خدمات عمومی که با نصب نمره دولتی و نوشتن عبارت خودرو خدمت و نام دستگاه در اختیار دارنده در دو طرف آن‌ها مشخص می‌شوند و عبارتند از:
سواری، وانت، مینی‌بوس، اتوبوس، کامیون و کامیونت. نصب نمره دولتی و درج عبارت خودرو خدمت و نام دستگاه در اختیار دارنده برای خودروهای وزارت اطلاعات الزامی نیست. ب) خودروهای خدمات اختصاصی که خودروهای سواری غیرتشریفاتی بوده و دارای نمره شخصی می‌باشند. (ماده ۲ آیین‌نامه اجرایی چگونگی استفاده از خودروهای دولتی و واگذاری آن‌ها موضوع بندهای (الف، ج و ک) تبصره ۱۳ قانون بودجه سال ۱۳۷۳ کل کشور مصوب ۴/۲/۱۳۷۳ هیأت وزیران)

 خیار تأخیر ثمن :
هرگاه مبیع عین خارجی یا در حکم آن بوده و برای تأدیه ثمن یا تسلیم مبیع بین متبایعین اجلی معین نشده باشد اگر سه روز از تاریخ بیع بگذرد و در این مدت نه بایع مبیع را تسلیم مشتری نماید و نه مشتری تمام ثمن را به بایع بدهد بایع مختار در فسخ معامله می‌شود. (ماده ۴۰۲ قانون مدنی)

 خیار تبعض صفقه :
خیار تبعض صفقه وقتی حاصل می‌شود که عقد بیع نسبت به بعض مبیع به جهتی از جهات باطل باشد. در این صورت مشتری حق خواهد داشت بیع را فسخ نماید یا به نسبت قسمتی که بیع واقع شده است قبول کند و نسبت به قسمتی که بیع باطل بوده است ثمن را استرداد کند.

خیار تدلیس :
تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود. (ماده ۴۳۸ قانون مدنی)

 خیار حیوان :
اگر مبیع حیوان باشد مشتری تا سه روز از حین عقد اختیار فسخ معامله را دارد. (ماده ۳۹۸ قانون مدنی)

 خیار رویت :
هرگاه کسی مالی را ندیده و آن را فقط به وصف بخرد بعد از دیدن اگر دارای  اوصافی‌که ذکر شده است نباشد مختار می‌شود که بیع را فسخ کند یا به همان نحو که هست قبول نماید. (ماده ۴۱۰ قانون مدنی)

 خیار شرط :
در عقد بیع ممکن است شرط شود که در مدت معین برای بایع یا مشتری یا هر دو یا شخص خارجی اختیار فسخ معامله باشد. (ماده ۳۹۹ قانون مدنی)

 خیار عیب :
اگر بعد از معامله ظاهر شود که مبیع معیوب بوده مشتری مختار است در قبول مبیع معیوب یا اخذ ارش یا فسخ معامله. (ماده ۴۲۲ قانون مدنی)

 خیار غبن :
هر یک از متعاملین که در معامله غبن فاحش داشته باشد بعد از علم به غبن می‌تواند معامله را فسخ کند. (ماده ۴۱۶ قانون مدنی)

خیار فسخ (نکاح) :
خیار فسخ فوری است و اگر طرفی که حق فسخ دارد بعد از اطلاع به علت فسخ نکاح را فسخ نکند خیار او ساقط می‌شود به شرط این‌که علم به حق فسخ و فوریت آن داشته باشد تشخیص مدتی که برای امکان استفاده از خیار لازم بوده به نظر عرف و عادت است. (ماده ۱۱۳۱ قانون مدنی)

خیار فسخ :
هر یک از متبایعین بعد از عقـد فی‌المجلس و مادام که متفـرق نشـده‌اند اختیار فسخ معامله را دارند. (ماده ۳۹۷ قانون مدنی)