معنی لغات حقوقی ( ن )
معنی لغات حقوقی ( ن )
ناشر اوراق مشارکت : دستگاه دولتی یا غیردولتی است که به موجب ماده (۱) قانون، اجازه انتشار اوراق مشارکت را دارد. (ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب ۱۸/۵/۱۳۷۷ هیأت وزیران)
نان حجیم : منظور از نان حجیم نانی است که از آرد، نمک، مخمر(خمیر ترش) و در صورت نیاز موادافزودنی مجاز طی فرایندی پخت و تهیه می‌گردد. چنان‌چه ضخامت بافت آن بین (۱) تا (۵) سانتیمتر باشد، در گروه نان‌های نیمه حجیم و بیش از آن در گروه نان‌های حجیم قرار می‌گیرد. (تبصره ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی جزء ۱ بند ی تبصره ۵ قانون بودجه سال ۱۳۷۹ کل کشور مصوب ۸/۴/۱۳۷۹ هیأت وزیران)
نرخ تسعیر بانک : منظور از نرخ تسعیر بانک عبارت است از نرخ ارز رایج یا متداول بانک در روز مورد بحث برای خرید پول ایران در ازای پول غیرایرانی که کلاً یا بعضاً از طـریق صـدور کالاهـای عمـده صــادراتی ایران (به ترتیب ارزش) غیر از نفت خام و مواد مشتقه آن حاصله در حوزه عملیات به دست آمده باشد. (از بند ۲ ماده ۲۸ قانون قرارداد شرکت نفت خلیج‌فارس ۲۱/۴/۱۳۴۴)
نداشتن پروانه بهره‌برداری : نداشتن پروانه بهره‌برداری واحدهای تولیدی عبارت است از عدم اخذ پروانه بهره‌برداری بدون عذر موجه ظرف مهلت و ضوابط و مقرراتی که توسط وزارتخانه‌های تولیدی (حسب مورد) تعیین و اعلام می‌گردد. (از ماده ۱۳ قانون تعزیرات حکومتی مصوب ۲۳/۱۲/۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام)
نداشتن پروانه کسب : نداشتن پروانه کسب واحدهای صنفی، عبارت است از عدم اخذ پروانه بدون عذر موجه ظرف مهلت و ضوابط و مقرراتی که توسط هیأت عالی نظارت بر شورای مرکزی اصناف تعیین و اعلام می‌گردد. (ماده ۱۲ قانون تعزیرات حکومتی مصوب ۲۳/۱۲/۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام)
نسخه : ورقه‌ای است که در آن تجویز دارو براساس معیارهای نسخه‌نویسی و به زبان لاتین صورت می‌گیرد و روش تجویز آن به زبان فارسی نوشته می‌شود. (ماده ۵ آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۰ قانون سازمان دامپزشکی کشور برای صدور پروانه‌های بیمارستان، درمانگاه، آزمایشگاه و اشتغال به امور درمانی دامپزشکی مصوب ۴/۱۰/۱۳۷۳ هیأت وزیران)
نسق : عملکرد عمرانی کسی که به آبادی زمین اقدام کرده است. (بند ۵ ماده ۹ لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیا اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران ۲۵/۶/۱۳۵۸ مصوب ۲۶/۱/۱۳۵۹ شورای انقلاب)
نشان‌های دولتی : نشان‌های دولتی (کشوری) که طبق مقررات این آیین‌نامه به افراد شایسته دریافت نشان اعم از اتباع جمهوری اسلامی ایران یا اتباع خارجی اعطا می‌شود به ترتیب تقدم عبارتند از: الف- نشان‌های عالی که به ترتیب ارجحیت به شرح زیر هستند: ۱- انقلاب اسلامی ۲- استقلال ۳- آزادی ۴- جمهوری اسلامی ب- نشان‌های تخصصی که عبارتند از: دانش، پژوهش، لیاقت و مدیریت و عدالت. ج- نشان‌های عمومی که عبارتند از: سازندگی، خدمت، کار و تولید، شجاعت،ایثار، تعلیم و تربیت، فرهنگ و هنر و ادب پارسی. نشان انقلاب اسلامی به عنوان عالیترین نشان جمهوری اسلامی ایران مخصوص رئیس جمهور وقت است. سایر نشان‌ها را رئیس جمهور به پیشنهاد وزرای ذی‌ربط و تصویب هیأت وزیران، اعطا می‌نماید. (ماده ۱ آیین‌نامه اعطای نشان‌های دولتی مصوب ۲۷/۸/۱۳۶۹ هیأت وزیران)
نشانی‌های قانونی : نشانی‌های قانونی عبارتند از: ۱- میزان سرمایه ۲- میزان فروش ۳- میزان کرایه محل پیشه و اگر محل اجاره نباشد از روی املاک مشابه ۴- میزان درآمد ناویژه ۵- میزان حقوق یا دستمزد که به کارمندان و کارگران پرداخت شده است. ۶- میزان قوه ماشین و مقدار مواداولیه که به مصرف رسیده و ارزش محصولاتی که به دست آمده. ۷- تعداد دستگاه‌های پارچه باقی. ۸- تعداد دوک در کارخانه‌های نخریسی. ۹- میزان حق بیمه. ۱۰- میزان ظرفیت وسایط رانندگی و دوبه‌ها و سایر وسایل حمل و نقل. ۱۱- واحد معمولی دستمزد. ۱۲- تعداد و بهای اتومبیل‌های شخصی. ۱۳- تعداد کشتار در مورد قصاب‌ها و کشتارکنندگان. ۱۴- تیراژ و تعداد فروش و آبونمان روزنامه و تعداد مجله‌ای که در هفته یا ماه چاپ می‌شود. ۱۵- تعداد صندلی‌های تئأتر و سینما و کافه‌ها و رستوران‌ها و قهوه‌خانه‌ها و غیره. ۱۶- تعداد تختخواب و پزشکان و جراحان و بیماران مراجعه‌کننده در بیمارستان‌ها و زایشگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها و امثال آن. ۱۷- میزان تمبر مصرف شده از طرف دفاتر اسناد رسمی. ۱۸- پیشینه مالیاتی. (ماده ۱ آیین‌نامه‌های اجرای قانون اصلاح قانون مالیات بر درآمد مصوب ۲۴/۴/۱۳۳۷)
نشر فوقالعاده : نشر فوقالعاده اختصاص به روزنامه‌ها و مجله‌هایی دارد که به طور مرتب منتشر می‌شود. (تبصره ماده ۱ لایحه قانون مطبوعات مصوب ۱۰/۵/۱۳۳۴)
نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران : نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران بر پایه سه بخش دولتی، تعاونی و خصوصی با برنامه‌ریزی منظم و صحیح استوار است. بخش دولتی شامل کلیه صنایع بزرگ، صنایع مادر، بازرگانی خارجی، معادن بزرگ، بانکداری، بیمه، تأمین نیرو، سدها و شبکه‌های بزرگ آبرسانی، رادیو و تلویزیون، پست و تلگراف و تلفن، هواپیمایی، کشتیرانی، راه و راه‌آهن و مانند این‌ها است که به صورت مالکیت عمومی و در اختیار دولت است. بخش تعاونی شامل شرکت‌ها و مؤسسات تعاونی تولید و توزیع است که در شهر و روستا برطبق ضوابط اسلامی تشکیل می‌شود. بخش خصوصی شامل آن قسمت از کشاورزی، دامداری، صنعت، تجارت و خدمات می‌شود که مکمل فعالیت‌های اقتصادی دولتی و تعاونی است. مالکیت در این سه بخش تا جایی که با اصول دیگر این فصل مطابق باشد و از محدوده قوانین اسلام خارج نشود و موجب رشد و توسعه اقتصادی کشور شود و مایه زیان جامعه نشود مورد حمایت قانون جمهوری اسلامی است. تفصیل ضوابط و قلمرو و شرایط هر سه بخش را قانون معین می‌کند. (اصل چهل و چهارم قانون اساسی)
نظام صنفی : قواعد و مقرراتی است که امور مربوط به سازمان، وظایف، حدود و حقوق افراد و واحدهای صنفی را طبق این قانون تعیین می‌کند. (ماده ۱ لایحه قانونی راجع به اجازه اجرای اصلاحاتی که توسط هیأت عالی نظارت در قانون نظام صنفی و اصلاحیه‌های آن به عمل آمده است مصوب ۱۲/۴/۱۳۵۹ شورای انقلاب)
نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی : نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی عبارت است از مجموعه قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها، استانداردها، تشکل‌های مهندسی، حرفه‌ای، صنفی که در جهت رسیدن به اهداف منظور در این قانون تدوین و به مورد اجرا گذاشته می‌شود. (بند الف ماده ۱ قانون تأسیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۳/۴/۱۳۸۰)
نظام مهندسی معدن : عبارت است از مجموعه تشکیلات، سازمان‌ها، تشکل‌های صنفی، مهندسی، حرفه‌ای، اشخاص حقیقی و حقوقی و مجموعه قوانین و مقررات، آیین‌نامه‌ها و استانداردها در بخش معدن. (ماده ۱ قانون نظام مهندسی معدن مصوب ۲۵/۱۱/۱۳۷۹)
نظام مهندسی و کنترل ساختمان : نظام مهندسی و کنترل ساختمان عبارت است از مجموعه قانون، مقررات، آیین‌نامه‌ها، استانداردها و تشکل‌های مهندسی، حرفه‌ای و صنفی که در جهت رسیدن به اهداف منظور در این قانون تدوین و به مورد اجرا گذاشته می‌شود. (ماده ۱ قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب ۲۲/۱۲/۱۳۷۴)
نظامیان : نظامیان پرسنلی هستند که پس از طی آموزش لازم به یکی از درجات پیش‌بینی شده در این قانون نایل و از لباس و علائم نظامی استفاده می‌نمایند. (ماده ۲۳ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب ۷/۷/۱۳۶۶)
نفت : عبارت است از کلیه هیدروکربورها به استثنای زغال‌سنگ که به صورت نفت‌خام، گاز طبیعی، قیر، پلمه سنگ‌های نفتی و ماسه‌های آغشته به نفت‌اعم از آن‌که به حالت طبیعی یافت شود یا به وسیله عملیات مختلف از نفت‌خام و گاز طبیعی به دست آید. (ماده ۱ قانون نفت مصوب ۹/۷/۱۳۶۶)
نفقه زن : نفقه عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان اعضا. (ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی)
نفقه اقارب : نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق. (ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی)
نقص عضو : منظور از نقص عضو آن است که عضوی از اعضا کارمند ناقص شده ولی قابلیت کار از او سلب نشده باشد. (ماده ۶ آیین‌نامه بیمه افسران و کارمندان نیروهای مسلح و ژاندارمری مصوب ۱/۱۱/۱۳۳۷)
نقض بلا ارجاع : در رسیدگی فرجامی که درخواست آن از طرف دادستان شده هرگاه حکم یا قرار نقض شد بلا ارجاع خواهد بود. (ماده ۵۸۱ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۲۵/۶/۱۳۱۸)
نکاح منقطع : نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد. (ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی)
نگهبان : نگهبان، مأمور مسلحی است که مراقبت و حفاظت یک محل یا یک منطقه معین به او واگذار شده باشد. (تبصره ماده ۲۶ قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۸/۵/۱۳۷۱)
نمایندگی خزانه در استان : نمایندگی خزانه در استان واحد سازمانی مشخصی است که در مرکز هر استان امور مربوط به دریافت تنخواه‌گردان استان و واگذاری تنخواه‌گردان حسابداری به ذیحسابان دستگاه‌های اجرایی تابع نظام بودجه استانی و ابلاغ اعتبار بودجه‌های استانی و افتتاح حساب‌های جاری دولتی در سطح استان و سایر وظایفی را که به موجب این قانون و آیین‌نامه‌های اجرایی آن بر عهده واحد مزبور محول می‌شود به نمایندگی خزانه در استان مربوط زیر نظر مدیرکل امور اقتصادی و دارایی محل انجام خواهد داد. (ماده ۳۳ قانون محاسبات عمومی کشور مصوب ۱/۶/۱۳۶۶)
نماینده ثبت احوال : نماینده یا مأمور ثبت احوال کسی است که از طرف سازمان ثبت احوال کشور یا ادارات تابعه برای ثبت وقایع یا دریافت اعلامات منصوب شده باشد. (ماده ۶ قانون ثبت احوال مصوب ۱۶/۴/۱۳۵۵)
نمونههای تجارتی بی‌بها : منظور از نمونههای تجارتی بی‌بها نمونه‌هایی است که ذاتاً قیمتی نداشته باشد وجود برچسب نمونه بدون قیمت در روی نمونه‌ها یا لفاف آن‌ها که از طرف کارخانجات یا فروشندگان خارجی الصاق می‌شود برای قبول بی‌بها بودن کافی نخواهد بود و به طور کلی هر نمونه که قابل خرید و فروش باشد ولو این‌که بهای آن ناچیز باشد مشمول پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض خواهد بود. (ماده ۲۶ آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب ۲۰/۱/۱۳۵۱)
نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری : نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها که در این اساسنامه اختصاراً نهاد نمایندگی نامیده می‌شود نهادی است که زیر نظر معظم له در کلیه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به انجام وظایف مصرح در اساسنامه می‌پردازد. (ماده ۱ اساسنامه نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها مصوب ۳/۱۲/۱۳۷۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی)
نهادهای انقلابی : نهادهای انقلابی به ارگان‌هایی اطلاق می‌شود که بنا به نیاز دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران (۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷) به بعد با تصویب مراجع قانونگذاری به وجود آمده است. (تبصره ۲ لایحه قانونی عدم شمول مقررات قانون کار درباره کارکنان نهادهای انقلابی مصوب ۱۳/۴/۱۳۵۹ شورای انقلاب)
نهال : درخت جوانی است که دارای ساقه مشخصی بوده و قطربن آن کم‌تر از پنج سانتیمتر و در مورد شمشاد قطربن کم‌تر از سه سانتیمتر باشد. (بند ۵ ماده ۱ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب ۲۵/۵/۱۳۴۶)
نهالستان‌ها : جنگل‌های دست کاشت عمومی که توسط دولت ایجاد شده باشد. (ردیف ج بند ۷ ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی لایحه قانونی اصلاح لایحه قانونی واگذاری و احیا اراضی در حکومت جمهوری اسلامی ایران مصوب ۳۱/۲/۱۳۵۹ شورای انقلاب)
نهر سنتی : مجرای آبی است که به وسیله اشخاص به صورت غیرمدرن احداث شده باشد. (بند پ ماده ۱ از آیین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیل‌ها، مرداب‌ها، برکه‌های طبیعی و شبکه‌های آبرسانی، آبیاری و زهکشی مصوب ۱۱/۸/۱۳۷۹ هیأت وزیران)
نهر طبیعی : مجرایی است که آب به طور دائم یا فصلی در آن جریان داشته و دارای حوضه آبریز مشخصی نباشد. (بند ب ماده ۱ آیین‌نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه‌ها، انهار، مسیل‌ها، مرداب‌ها، برکه‌های طبیعی و شبکه‌های آبرسانی، آبیاری و زهکشی مصوب ۱۱/۸/۱۳۷۹ هیأت وزیران)
نهر مرزی : نهری است که تمام، قسمت یا قسمت‌هایی از آن مرز مشترک دو کشور را تشکیل می‌دهد. بند ۳۱ آیین‌نامه اجرایی قانون حفظ و تثبیت کناره و بستر رودخانه‌های مرزی مصوب ۱۸/۱۲/۱۳۶۳ هیأت وزیران)
نیاز آبشویی خاک : عبارت است از درصدی از آب آبیاری که برای جلوگیری از تجمع زیانبار املاح و برقراری و تثبیت تعادل املاح در خاک زراعی باید از ناحیه فعالیت ریشه‌های گیاه عبور کرده و خارج شود و مقدار آن به صورت ماهانه قابل محاسبه است. (ضمیمه ۱ آیین‌نامه اجرایی بهینه‌سازی مصرف آب کشاورزی مصوب ۱۱/۶/۱۳۷۵ هیأت وزیران)
نیازمند : نیازمند به کسی اطلاق می‌گردد که میزان درآمد ماهانه وی از حداقل حقوق بازنشستگی کارمندان دولت کم‌تر باشد. (تبصره ۱ ماده ۱ قانون نحوه کمک به خانواده‌های مشمولینی که با اعزام مشمول قدرت اداره معاش خود را از دست می‌دهند مصوب ۳/۶/۱۳۶۶)
نیروهای انتظامی : نیروهای انتظامی به شهربانی و ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران، کمیته انقلاب اسلامی و سازمان پلیس قضایی گفته می‌گردد. (تبصره ۲ ماده ۲ قانون تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب ۲۸/۵/۱۳۶۸)
نیروهای مسلح : نیروهای مسلح … ایران به مجموعه ارتش … ژاندارمری کل کشور و شهربانی کل کشور اطلاق می‌شود. (ماده ۸ قانون اصلاح ماده ۸ از قانون استخدام نیروهای مسلح مصوب ۱۷/۱۰/۱۳۴۷)
نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران : نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران عبارتند از: ارتش و سپاه پاسداران و نیروهای انتظامی. (ماده ۲ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مصوب ۷/۷/۱۳۶۶)
نیروهای نظامی : نیروهای نظامی به نیروهای سه گانه ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ستادهای مربوطه و سازمان‌های وابسته به آن اطلاق می‌گردد. (تبصره ۱ ماده ۲ قانون تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران مصوب ۲۸/۵/۱۳۶۸)
نیم پهلوی : مسکوک طلای پنجاه ریالی یا نیم پهلوی دارای ۶۶۱۱۹۱/۳ گرم طلای خالص است و ضرابخانه دولتی باید یک کیلوگرم طلای خالص را به مصرف ضرب ۱۳۵/۲۷۳ عدد مسکوک نیم پهلوی برساند. (بند ب از ماده ۳ قانون اصلاح قانون واحد و مقیاس پول مصوب ۲۲/۱۲/۱۳۱۰)