نحوه اجرای احکام در دیوان عدالت اداری

در قانون دیوان عدالت اداری ، واحدی تحت عنوان واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری مورد پیش بینی قرار گرفته است که بر نحوه اجرای حکم دیوان رسیدگی نموده و در صورتی که محکوم علیه ، از اجرای مفاد حکم دیوان امتناع یا خودداری کند ، قادر است تا با اعمال ضمانت اجراهایی ، اجرای حکم دیوان را تضمین نماید .

دیوان عدالت اداری به عنوان عالی ترین دادگاه حل و فصل و رسیدگی به دعاوی اداری تشکیل شده است که به اعتراضات و شکایات اشخاص حقیقی و حقوقی از اقدامات و تصمیمات دستگاه های دولتی رسیدگی کرده و مصوبات و تصمیمات خلاف قانون را نیز ابطال می کند . علاوه بر این ، دیوان صلاحیت رسیدگی به دعاوی استخدامی را داشته و به صورت شکلی ، آراء مراجع شبه قضایی را کنترل می کند .

اهمیت موارد گفته شده، علاوه بر صدور حکم توسط دیوان ، اجرای احکام صادر شده را نیز می طلبد که به عنوان اجرای احکام دیوان عدالت اداری در قانون مورد پیش بینی قرار گرفته است . به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که نحوه اجرای احکام در دیوان عدالت اداری چگونه است و مهلت اجرای حکم در دیوان عدالت اداری چقدر است ؟

در پاسخ به سوال مذکور ، ابتدا به بررسی نحوه اجرای احکام دیوان عدالت اداری در واحد اجرای احکام و صلاحیت این واحد بر اساس قانون پرداخته و در ادامه نیز خودداری از اجرای آراء دیوان عدالت اداری و مراحل اجرای احکام در دیوان عدالت اداری را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد .

نحوه اجرای احکام دیوان عدالت اداری
طبق ماده ۱۰۷ قانون دیوان عدالت اداری ، کلیه اشخاص و مراجع طرف شکایت در دیوان عدالت اداری مکلف اند آراء دیوان را پس از ابلاغ ، فورا اجرا نمایند . اما در ماده ۱۲ قانون دیوان عدالت اداری ، به منظور اجرای احکام صادره از دیوان عدالت اداری ، واحدی تحت عنوان ” واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری ” مورد پیش بینی قرار گرفته است که بر اساس قانون ، انجام وظیفه می کند .

گفتنی است که واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری ، زیر نظر رئیس دیوان یا یکی از معاونان وی انجام وظیفه می کند . در جهت اجرای حکم ، شعب دیوان عدالت اداری که رای قطعی را در خصوص پرونده صادر کرده اند ، یک نسخه از آن را به انضمام پرونده به واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری ارسال می کنند . در این صورت ، محکوم علیه موظف است ظرف مهلت یک ماه نسبت به اجرای کامل رای دیوان اقدام نموده و یا اینکه رضایت محکوم له یا شاکی را جلب نماید و در نهایت ، نتیجه را به واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری گزارش کند .

با توجه به این مطلب ، واضح است که محکوم علیه باید ظرف مهلت مقرر ، بایستی اقدامات قانونی لازم را برای اجرای حکم یا جلب رضایت طرف مقابل اجام دهد که مهلت اجرای حکم دیوان عدالت اداری ، نهایتا یک ماه از تاریخ ابلاغ رای دیوان خواهد بود .

خودداری از اجرای آراء دیوان عدالت اداری
همانگونه که توضیح داده شد ، محکوم علیه موظف است نسبت به اجرای حکم دیوان اقدامات لازم را انجام داده و سپس ، نتیجه را به واحد اجرای احکام دیوان گزارش کند که این امر ، به گونه ای مطلوب ، اجرای احکام در دیوان عدالت اداری را تضمین خواهد کرد . با این وجود ، گاهی شخص محکوم له از اجرای حکم دیوان عدالت اداری استنکاف یا خودداری می نماید که این موضوع نیز در قانون دیوان عدالت اداری پیش بینی و برای آن ، چاره اندیشی شده است .

اگر شخص یا مرجعی که در دیوان عدالت اداری محکوم شده است از اجرای حکم دیوان امتناع نموده باشد ، واحد اجرای احکام دیوان ، مراتب موضوع را به رئیس گزارش می نماید . رئیس دیوان نیز پرونده را به شعبه ای که رای قطعی صادر نموده است ارسال می دارد و این شعبه ، موظف است خارج از نوبت به موضوع استنکاف از اجرای احکام دیوان عدالت اداری رسیدگی و رای مقتضی را صادر کند .

مراحل اجرای احکام در دیوان عدالت اداری
در ماده ۱۱۱ قانون دیوان عدالت اداری ، مواردی پیش بینی شده است که از طریق آنها می توان نسبت به اجرای احکام دیوان اقدام نمود . این موارد را که می توان در واقع به عنوان ضمانت اجرای عدم اجرای مفاد حکم دیوان تلقی کرد ، در این ماده به ترتیب اهمیت مورد اشاره قرار گرفته است . به موجب این ماده مراحل اجرای احکام در دیوان عدالت اداری به شرح زیر است : ” دادرس اجرای احکام از طرق زیر مبادرت به اجرای حکم می کند :

۱ ) احضار مسئول مربوطه و اخذ تعهد بر اجرای حکم یا جلب رضایت محکوم له در مدت معین ؛

۲ ) دستور توقیف حساب بانکی محکوم علیه و برداشت از آن به میزان مبلغ محکوم به ، در صورت عدم اجرای حکم یک سال پس از ابلاغ ؛

۳ ) دستور توقیف و ضبط اموال شخص متخلف به درخواست ذی نفع طبق قانون آیین دادرسی مدنی ؛

۴ ) دستور ابطال اسناد یا تصمیمات اتخاذ شده مغایر با رای دیوان با رعایت لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای برنامه های عمومی عمرانی و نظامی دولت مصوب ۱۳۵۸ و قانون تعیین تکلیف اراضی واگذاری دولت مصوب ۱۳۷۰ مجمع تشخیص مصلحت نظام .

دیوان عدالت اداری به تازگی سامانه ای تحت عنوان درگاه اخذ دادخواست الکترونیک دیوان عدالت اداری به نشانی sajed.divan-edalat.ir برای ثبت الکترونیکی دادخواست ها بدون نیاز به مراجعه حضوری ، طراحی و راه اندازی کرده است . از دیگر امکانات این سامانه می توان به مشاهده وضعیت پرونده های مطروحه و دادخواست ها اشاره کرد .

سوالات متداول

۱- آیا در دیوان عدالت اداری نیز واحدی جهت پیگیری اجرای حکم قطعی وجود دارد ؟
در قانون دیوان عدالت اداری ، واحدی تحت عنوان واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری پیش بینی شده است که شرح آن در مقاله ذکر شده است .

۲- مهلت اجرای حکم در دیوان عدالت اداری چقدر است ؟
مهلت اجرای حکم دیوان طبق قانون ، یک ماه است که اطلاعات بیشتر در مورد این مهلت ، ضمن مقاله ارائه شده است .

۳- مراحل اجرای حکم در دیوان عدالت اداری به چه صورت است ؟
احضار شخص مسئول و اخذ تعهد از وی ، توقیف حساب بانکی یا ضبط اموال شخصی از جمله مراحل اجرای حکم دیوان است که در مقاله به تفصیل اشاره شده است .