کدهای حقوقی: حکمُ الأمثالِ فیما یجوزُ و ما لا یجوزُ واحدٌ

قاعده «حکمُ الأمثالِ فیما یجوزُ و ما لا یجوزُ واحدٌ» یک قاعده عقلی است که در حقوق و فقه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قاعده به این معناست که اگر دو موضوع از نظر ویژگی‌ها و شرایط مشابه باشند، باید حکم یکسانی برای آن‌ها صادر شود.

کاربرد در حقوق

این قاعده به قضات کمک می‌کند تا در پرونده‌های مشابه، احکام عادلانه‌ای صادر کنند. اصول قانون اساسی نیز این برابری را مورد تأکید قرار می‌دهد و اعلام می‌دارد که همه افراد در برابر قانون برابرند. بنابراین، انتظار عمومی این است که قوه قضاییه در برخورد با جرایم مشابه، رویکردی یکسان و بی‌طرفانه اتخاذ کند.

مثال کاربردی

به‌عنوان مثال، فرض کنید فردی به دلیل نقض قوانین دستگیر شده و طبق قانون مجازات می‌شود. اما در یک پرونده مشابه، فرد دیگری با جایگاه و ارتباطات ویژه از مجازات معاف می‌شود. این نقض قاعده «حکم الامثال» و اصول قانون اساسی است، چرا که در هر دو مورد، انتظار می‌رود با افراد به‌طور یکسان و عادلانه برخورد شود. نادیده گرفتن این قاعده، اعتماد عمومی را به دستگاه قضایی کاهش می‌دهد و عدالت را زیر سوال می‌برد.

نویسنده: پرویز رضایی (سردفتر سابق دفتر اسناد رسمی تهران)