قرارداد طرح و ساخت ( EPC )
قرارداد رابطه‌ای است حقوقی بین پیمانکار و کارفرما که منشا تعهد و التزام برای طرفین می‌باشد. قرارداد یک امر توافقی است که در آن حقوق و تعهدات طرفین و چهارچوب وظایف مشخص می‌گردد. برای طرح‌های عمرانی که اعتبار آن‌ها از منابع عمومی تعیین می‌شود، قرارداد بایستی در چهارچوب ظوابط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی باشد.
روش طرح و ساخت (EPC)
قراردادهای EP و EPC زیرمجموعه قراردادهای Turnkey (کلید در دست) می‌باشند که به آن‌ها قراردادهای Package Deal نیز گفته می‌شود. اگر کارفرما در نظر داشته باشد بخش اجرای پروژه را به شکل فاینانس تامین اعتبار کند، الگوی طراحی – خرید (EP) مطرح می‌شود. مسئولیت طراحی و اجرا در این قراردادها بطور کامل بر عهده پیمانکار است.
در این قراردادها (EP و EPC)، مراحل کار با یکدیگر همزمانی دارند و پیمانکار با برنامه‌ریزی مناسب و هماهنگی‌های داخلی می‌تواند مراحل متوالی پروژه را به صورت موازی پیش ببرد که طبیعتا سبب کوتاه شدن زمان پروژه و در نتیجه کاهش هزینه‌ها می‌گردد.
در روش کلید در دست، کارفرما یا دستگاه اجرایی ایده کلی خود در مورد انجام پروژه تهیه و تنظیم می‌نماید و عمده‌ترین هدف از اجرای طرح توسط کارفرما به پیمانکار ابلاغ می‌شود. سایر مراحل طراحی پروژه شامل مطالعات توجیهی و شناسایی و مطالعات فاز اول و دوم و همچنین اجرا و آماده نمودن برای بهره‌برداری توسط پیمانکار صورت می‌گیرد. در این روش نه تنها پیمانکار مسئولیت طرح و اجرای پروژه را بر عهده دارد، بلکه باید به کارفرما اطمینان دهد که تسهیلات بنا شده مطابق نیاز و خواسته او کار کنند و آماده بهره‌برداری باشند.
در صورت در اختیار گرفتن مشاور توسط کارفرما، شرح خدمات مشاور بر اساس بخشنامه مربوطه (۱۰۱/۸۵۴۲۵ مورخ ۸۴/۰۵/۱۵) سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خواهد بود تا پروژه با مشکل مواجه نشود. این شرح خدمات شامل سه مرحله تهیه اطلاعات و مدارک طرح، ارجاع کار به پیمانکار و طراحی و ساخت می‌باشد که مرحله طراحی و ساخت در ۶ حوزه خدماتی زیر تعریف می‌گردد:
- خدمات برنامه‌ریزی و کنترل پیشرفت کار
- خدمات مهندسی
- خدمات تدارک کالا (مواد، مصالح و تجهیزات)
- خدمات نظارت (کنترل کیفیت)
- خدمات راه‌اندازی و تحویل
- خدمات مربوط به دوره بهره‌برداری
مزایای روش طرح و ساخت (EPC)
- انتقال ریسک از کارفرما به پیمانکار
- سرعت در انجام پروژه
- عدم نیاز به کارکنان فنی و ناظر در سازمان کارفرما
- طرف قرارداد کارفرما به لحاظ قانونی و قراردادی یک پیمانکار است که همه مسئولیت‌ها و ریسک‌ها به عهده اوست.
- هزینه‌ها قاطعیت داشته به همین دلیل تمایل به سرمایه‌گذاری زیاد است.
- اختلاف بین طراح و سازنده برطرف شده و ادعاها به حداقل می‌رسد.
- نقشه و دستور کارهای مربوط به کارهای جدید و تغییرات عملا حذف خواهند شد.
- طرح تهیه شده از نظر اجرایی و هزینه می‌تواند بهینه‌ترین طرح قابل دسترسی باشد.
- قبل از اینکه کارفرما هزینه‌های زیادی را در مورد طراحی صرف نماید، بوسیله پیشنهادهای دریافتی از پیمانکاران در مورد هزینه‌های انجام پروژه اطلاع کافی پیدا می‌کند و در خصوص نیاز به حجم سرمایه‌گذاری مطرح شده، در ابتدای پروژه تصمیم می‌گیرد.
معایب روش طرح و ساخت (EPC)
- در این روش نقش کارفرما در خصوص محدوده و مشخصات طرح، کیفیت محصول، مدت و هزینه انجام پروژه از اهمیت بیشتری برخوردار است.
- قیمت‌های پیشنهادی پیمانکاران شرکت‌کننده در مناقصه بر صلاحیت فنی و طراحی آن‌ها ارجحیت دارد؛ چرا که تمام مراحل طراحی از گزینه‌یابی اقتصادی طرح تا تهیه نقشه‌های تفضیلی اجرایی به عهده پیمانکار است.
- برای ارزیابی پیمانکاران در مناقصه، معیارهای مشترکی از نظر کمی و کیفی یا به عبارتی اقتصادی و فنی وجود ندارد و تنها معیار موثر در انتخاب برنده، قیمت پیشنهادی است.
- برای ارزیابی قیمت‌های پیشنهادی، منبع دیگری مانند برآورد یا ارزیابی یک گروه تخصصی دیگر مانند مهندسان مشاور وجود ندارد.
- کنترل کیفیت بیشتری نیاز است، چرا که ممکن است پیمانکار به خاطر کاستن از هزینه‌ها، کیفیت را رعایت نکند.