دیوان عدالت اداری

دیوان عدالت اداری یکی از مراجع اختصاصی قضایی کشور می باشد که وظیفه اصلی آن رسیدگی به دعاوی و شکایات مردم از مامورین یا مراجع و واحد های دولتی است . از جمله دیگر وظایف این مرجع می توان به صدور رای وحدت رویه در مواردی که رای متناقضی از شعب دیوان صادر شده و یا در صورتی که در خصوص یک موضوع ، آرای مشابه متعددی صادر شده باشد .

مسئول دانستن دولت برای اقدامات و تصمیماتی که اتخاذ می کند ، نسبتا امری جدید است و تا قبل از آن ، دولت خود را بابت اقداماتی که انجام می داد و احیانا خساراتی که به شهروندان وارد می نمود مسئول نمی دانست .

در نظام حقوقی ما نیز به تبعیت از شورای دولتی فرانسه ، دیوانی تحت عنوان ” دیوان عدالت اداری ” پیش بینی شده است که وظیفه آن ، رسیدگی به شکایات و اعتراضات شهروندان علیه دولت می باشد . به همین مناسبت ، در این مقاله به بررسی دیوان عدالت اداری ، صلاحیت دیوان عدالت اداری و ساختار دیوان عدالت اداری خواهیم پرداخت .

دیوان عدالت اداری چیست
در نظام حقوقی ایران ، اصل بر آن است که دعاوی میان شهروندان با یکدیگر در دادگاه های عمومی دادگستری رسیدگی شود . اما برخی از دعاوی که از اختلافات شهروندان با دولت ناشی می شوند را نمی توان به دادگاه های عمومی دادگستری سپرد ؛ چرا که این امر مخالف تفکیک قوای مقننه و مجریه است .

به همین علت ، لازم است تا دادگاه خاصی به این قبیل موضوعات رسیدگی کند و با ملاحظه اصول و قواعد حاکم بر دعاوی اداری حکم صادر کند تا حقوق شهروندان در مقابله با دولت ضایع نشود .

مواردی از این قبیل ، سبب شد تا در اصل یکصد و هفتاد و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دادگاهی تحت عنوان ” دیوان عدالت اداری ” تشکیل شود که عام ترین مرجع رسیدگی به دعاوی علیه دولت می باشد و زیر مجموعه قوه قضاییه است . دیوان عدالت اداری در شهر تهران مستقر است ؛ البته دیوان عدالت در مراکز استان ها هم دفاتری را تاسیس نموده است . برای پیگیری مرسوله پستی دیوان عدالت اداری نیز شهروندان می توانند وارد سایت najatracking.post.ir شوند.

بیشتر بخوانید: آیا دیوان عدالت اداری یک مرجع قضایی است

صلاحیت دیوان عدالت اداری
بر اساس ماده اول قانون دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۹۲ ، ” در اجرای اصل یکصد و هفتاد و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور رسیدگی به شکایات ، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به مأموران ، ادارات و آیین‌نامه‌ های دولتی خلاف قانون یا شرع یا خارج از حدود اختیارات مقام تصویب‌کننده ، دیوان عدالت اداری زیرنظر رییس قوه قضائیه تشکیل می‌گردد ” . بنابراین با توجه به این ماده دیوان عدالت اداری در سه موضوع ذیل صلاحیت برای رسیدگی دارد :

۱- رسیدگی به شکایات و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمان ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری‌ ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها و تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در امور راجع به وظایف آنها در حوزه صلاحیت های دیوان عدالت اداری جای می گیرد .

۲- رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آرا و تصمیمات قطعی هیات‌های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون‌ هایی مانند کمیسیون ‌های مالیاتی ، هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما ، کمیسیون موضوع ماده ۱۰۰ قانون شهرداری‌ ها منحصرا از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با قانون نیز در صلاحیت دیوان عدالت اداری است .

۳- رسیدگی شکایات کارمندان و حقوق بگیران دولتی و شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و موسسات و مستخدمان موسسات مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی در صلاحیت دیوان عدالت اداری قرار دارد و هر کدام از این ذی نفعان با ارائه دادخواست از طریق سامانه پاسخگویی دیوان عدالت اداری می توانند تقاضای رسیدگی به موضوع را داشته باشند .

برای پاسخ به این سوال که اینکه چه کسی می تواند به دیوان عدالت اداری شکایت نماید؟ باید دو فرض را از یکدیگر تفکیک نمود: اگر شاکی مدعی تضییع حق خود باشد، حتما باید ذی نفع باشد، اما اگر شاکی، مدعی باشد که یک مصوبه، بر خلاف قانون است، نیازی به ذی نفع بودن وی نبوده و هر کس این حق را دارد که از دیوان عدالت اداری، درخواست ابطال مصوبه خلاف قانون را بخواهد.

ساختار دیوان عدالت اداری
بر اساس قانون دیوان عدالت اداری ، ساختار دیوان عدالت اداری را می توان شامل بخش های زیر دانست :

• شعب دیوان عدالت اداری ؛ که صلاحیت رسیدگی به دعاوی شهروندان علیه دولت را دارند . شعب دیوان عدالت اداری شامل شعب بدوی و شعب تجدیدنظر است که نحوه شکایت در دیوان عدالت اداری به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه ساجد می باشد .
• هیات عمومی دیوان عدالت اداری ؛ صلاحیت رسیدگی به مقررات دولتی خلاف شرع ، قانون یا خارج از صلاحیت قوه مجریه را دارد .
• هیات های تخصصی دیوان عدالت اداری ، رسیدگی ابتدایی به مواردی که در صلاحیت هیأت عمومی است را به عهده دارد .
• دفاتر استانی دیوان عدالت اداری ؛ دیوان عدالت اداری در شهر تهران مستقر است ولی به منظور تسهیل در دسترسی مردم سایر استان ها به خدمات دیوان ، دیوان عدالت اداری دفاتر اداری را در هر یک از مراکز استان ها تاسیس نموده است که وظیفه پذیرش و ثبت دادخواست های شهروندان را به عهده دارند و در صورت لزوم ، مراجعان را راهنمایی می کنند .

آخرین اخبار مرتبط با دیوان عدالت اداری

۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰
طبق دستور رئیس دیوان عدالت اداری، هیات‌ های اندیشه‌ ورز در دیوان عدالت اداری تشکیل شده که هدف از تشکیل آن ها، بررسی تخصصی و ارائه راهکارهای قابل اجرا دجهت کاهش دعاوی و پرونده‌های وروردی به دیوان، حفظ حقوق مراجعین دیوان و کاهش زمان رسیدگی به پرونده ها در دیوان عدالت اداری می باشد.

سوالات متداول

۱- دیوان عدالت اداری چیست ؟
دیوان عدالت اداری یک مرجع اختصاصی قضایی است که وظیفه اصلی آن رسیدگی به شکایات و اعتراضات شهروندان علیه دولت و صدور آرای وحدت رویه است که توضیحات کامل در خصوص آن در مقاله آورده شده است .

۲- آیا رسیدگی به شکایت حقوق بگیران و مستخدمان دولتی از حیث تضییع حقوق استخدامی در صلاحیت دیوان عدالت اداری است ؟
بله ، رسیدگی شکایات کارمندان و حقوق بگیران دولتی و شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها از حیث تضییع حقوق استخدامی در صلاحیت دیوان عدالت اداری قرار دارد که جزئیات آن در مقاله بررسی شده است .

۳- آیا دیوان عدالت اداری ، مرجع قضایی است ؟
بله ، دیوان عدالت اداری کی مرجع قضایی اختصاصی است که به شکایات شهروندان علیه دولت رسیدگی می کند و در مقاله موارد صلاحیت این مرجع به طور کامل بررسی شده است .