موارد صلاحیت دادگاه خانواده

دادگاه خانواده، یکی از دادگاه های اختصاصی بوده که صرفا توانایی این را دارد که به امور در صلاحیت خودش، رسیدگی نماید. اینکه دادگاه خانواده در چه مواردی دارای صلاحیت است، در قانون حمایت خانواده، مشخص شده است. دعاوی طلاق، مهریه، نفقه، حضانت، اجرت المثل و یا ولایت قهری، از جمله موارد در صلاحیت دادگاه خانواده می باشند.

براساس قانون، همه افراد، حق دارند، هنگامی که حقی از آن ها، در معرض پایمال شدن قرار می گیرد یا جرمی نسبت به آن ها، اتفاق می افتد، اقدام به ثبت دادخواست و شکوائیه نمایند. قوانین آیین دادرسی کیفری و مدنی، مراجع صالح رسیدگی به هر دعوا را مشخص کرده اند و هر دادگاه، صرفا به دعاوی در صلاحیت خود، رسیدگی می کند که دادگاه خانواده نیز از این امر، مستثنی نیست.

طبق قانون اختصاص تعدادی از دادگاه های موجود، به دادگاه های موضوع اصل ۲۱ قانون اساسی، در سال ۱۳۷۶، تعدادی از دادگاه های عمومی حقوقی، به دادگاه هایی، تحت عنوان دادگاه خانواده، اختصاص یافت. موارد صلاحیت دادگاه خانواده و تشریفات رسیدگی در آن، در قانون مذکور و همچنین، قانون آیین دادرسی مدنی، آمده و این دادگاه، صرفا، توانایی این را دارد که به موارد در صلاحیت خود، رسیدگی نماید.

به همین علت، در این مقاله، قصد داریم، دادگاه خانواده را توضیح داده و بررسی خواهیم کرد که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، همراه ما بمانید.

دادگاه خانواده
برای پاسخ به این پرسش که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد؟ بهتر است اول، توضیح دهیم که دادگاه خانواده چیست. در سال ۱۳۷۶، قانونی، تحت عنوان قانون اختصاص تعدادی از دادگاه های موجود به دادگاه های موضوع اصل (۲۱) قانون اساسی (دادگاه خانواده)، مورد تصویب مجلس، قرار گرفت. به موجب ماده واحده این قانون، رئیس قوه قضائیه، موظف شد تا حداکثر سه ماه بعد از تصویب این قانون، حداقل یک شعبه از شعب دادگاه های عمومی هر حوزه قضایی را، به دعاوی خانواده اختصاص دهد و دادگاه های عمومی، دیگر صالح به رسیدگی به این دعاوی، نباشند.

در کل، اصل بر این است که تمامی دعاوی حقوقی، در دادگاه های عمومی دادگستری اقامه شوند. ولی، بعضی موضوعات، بخاطر تخصصی بودن یا اهمیت موضوعی آن و به موجب تصویب قانون فوق الذکر، اقتضا دارند که در دادگاه های اختصاصی، با ساختار و قضات متفاوت، مورد رسیدگی قرار گیرند. یکی از این دادگاه ها، دادگاه خانواده است که یک دادگاه تخصصی بوده و صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانوادگی و انواع آن را دارد.

موارد صلاحیت دادگاه خانواده، به موجب قانون حمایت خانواده و قانون اختصاص تعدادی از دادگاه های موجود به دادگاه های موضوع اصل (۲۱) قانون اساسی (دادگاه خانواده) مشخص و معین شده اند. بنابراین، دادگاه خانواده، صرفا می تواند به اموری که در صلاحیتش است رسیدگی نماید؛ نه بیشتر و نه کمتر.

پس از توضیح دادگاه خانواده، در ادامه مقاله، قصد داریم، این نکته که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد را از منظر قانون حمایت از خانواده، مورد بررسی قرار دهیم.

حتما بخوانید: دادگاه خانواده، سازمان و ساختار آن

موارد صلاحیت دادگاه خانواده
در قسمت قبل، توضیح داده شد که دادگاه خانواده چیست و گفتیم که این دادگاه، یک دادگاه اختصاصی بوده که در هر حوزه قضایی، وجود دارد و صرفا می تواند، به موارد داخل در صلاحیت خود، رسیدگی کند. لذا در این قسمت، قصد داریم، در خصوص این موضوع که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد، صحبت کنیم.

ماده چهارم قانون حمایت از خانواده، به این موضوع که دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد، پرداخته و موارد صلاحیت دادگاه خانواده، به عنوان یک دادگاه خاص را مشخص کرده است. بر اساس این قانون، صلاحیت دادگاه خانواده را می توان شامل دعاوی زیر دانست که عبارتند از :

نامزدی و خسارات ناشی از بر هم زدن آن ؛ از جمله دعاوی در صلاحیت دادگاه خانواده، دعاوی مربوط به نامزدی و مطالبه خساراتی است که در صورت بر هم خوردن آن، به طرفین وارد می گردد.

شروط ضمن عقد نکاح ؛ یکی دیگر از موارد داخل در صلاحیت دادگاه خانواده، دعاوی مربوط به شروط ضمن عقد نکاح، نظیر حق تعیین محل زندگی که به زوجه داده شده و سایر مواردی از این دست می باشد.

نکاح دائم ، موقت و اذن در نکاح ، طلاق، فسخ نکاح، رجوع و بذل مدت ؛ دعاوی پیرامون انواع نکاح، همچنین، طلاق یا فسخ نکاح، رجوع در طلاق رجعی و بذل مدت در عقد موقت، از دیگر مواردی است که رسیدگی به آن، در صلاحیت دادگاه خانواده خواهد بود.

ازدواج مجدد ؛ چنانچه مردی، قصد ازدواج مجدد داشته و بخواهد اذن و تجویز آن را از دادگاه بگیرد، رسیدگی و صدور حکم به این خواسته، در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد.

مهریه، جهیزیه، نفقه زن و اقارب، اجرت المثل ایام زوجیت، تمکین و نشوز ؛ تمامی دعاوی در خصوص مهریه، جهیزیه، نفقه فرزندان و همسر، همچنین مزد کارهای زن در طول زندگی، رسیدگی به دعاوی مربوط به تمکین و صدور حکم نشوز نیز از جمله مواردی می باشند که در صلاحیت دادگاه خانواده هستند.

اهدای جنین، تغییر جنسیت، سرپرستی کودکان بی سرپرست و اثبات نسب ؛ چنانچه شخصی، در خصوص مواردی، نظیر روند قانونی تغییر جنسیت، مسائل پیرامون اهدای جنین و به سرپرستی گرفتن فرزند یا اثبات نسب، قصد طرح دعوا داشته باشد، باید، دادخواست خود را به دادگاه خانواده ارسال کند.

حضانت و ملاقات طفل ؛ تمامی دعاوی مربوط به حضانت، سلب حضانت، تعیین روز و ساعات ملاقات یا صدور دستور موقت ملاقات فوری با فرزند، از جمله موارد صلاحیت دادگاه خانواده می باشند.

رشد، حجر و رفع آن، ولایت قهری ، قیمومت ، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان ؛ امور مربوط به محجوران، تعیین امین بر اموال آنان، تعیین ناظر، صدور حکم رشد یا حکم رفع حجر و تمامی موارد پیرامون این موضوع، در صلاحیت دادگاه خانواده خواهد بود.

امور مربوط به غایب مفقود الاثر ؛ چنانچه شخصی، غایب مفقود الاثر باشد و همسر یا وراث او، قصد طرح دعاوی، نظیر تقسیم اموال، صدور حکم موت فرضی و مواردی از این دست را داشته باشند، باید به دادگاه خانواده، مراجعه نمایند.

دادگاه خانواده، به سایر دعاوی حقوقی که خارج از صلاحیت آن باشد، رسیدگی نکرده و حکم صادر نمی کند. از سوی دیگر، در صورتی که دعوایی، در صلاحیت دادگاه خانواده باشد نیز دادگاه عمومی بایستی با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به دادگاه خانواده ارسال کند تا دادگاه خانواده، به آن رسیدگی نماید.

در ادامه بخوانید: صلاحیت دادگاه خانواده نسبت به دادگاه عمومی

سوالات متداول

۱- دادگاه خانواده چه نوع دادگاهی می باشد؟
دادگاه خانواده یک دادگاه تخصصی است و صرفا به دعاوی که بر اساس قانون در صلاحیت آن قرار دارد رسیدگی می کند که اطلاعات بیشتر در این خصوص ضمن مقاله توضیح داده شده است .

۲- چه مواردی در صلاحیت دادگاه خانواده است؟
کلیه دعاوی خانوادگی نظیر دعاوی مربوط به طلاق نشوز و تمکین حضانت و سایر موارد دعاوی در صلاحیت دادگاه خانواده می باشند که شرح کامل موارد صلاحیت دادگاه خانواده در مقاله ذکر شده است.

۳- در صورتی که دعاوی خانوادگی در دادگاه های دیگری اقامه شده باشد تکلیف چیست ؟
در این صورت دادگاه مذکور باید قرار عدم صلاحیت صادر کرده و پرونده را به دادگاه خانواده ارجاع نماید که این مطلب در مقاله توضیح داده شده است .